نحوه جمع آوري نمونه مدفوع جهت تشخيص عفونت هاي انگلي

نگهداري نمونه ها

اغلب يك فاصله زماني بين جمع آوري نمونه تا رسيدن آن به آزمايشگاه و يا زمان انجام آزمايش نمونه وجود دارد. اگر اين مدت زمان بيشتر از فاصله زماني ذكر شده باشد بايد فوراً نمونه را بعد از جمع آوري و يا بعد از دريافت بوسيله آزمايشگاه در ماده نگهدارنده قرار داد.

اگر تعداد نمونه هاي مدفوع آزمايشگاه زياد است، بايد نمونه ها را مورد بررسي قرار داد و در ابتدا سريعاً نمونه ها شل، آبكي و يا داراي خون و موكوس را آزمايش نمود و يا بعد از ثبت خصوصيات ظاهري آنها در ماده نگهدارنده قرار داد. مواد نگهدارنده متنوعي وجود دارد كه پرمصرف ترين آنها فرمالين 5% يا 10% است كه مي توان در روي اين نمونه عمل تغليظ را نيز انجام داد.

مواد نگهدارنده ديگر شامل Sodium*Acetate Acetic-formalin = (SAF)

(مي توان روي نمونه نگهداشته شده در اين ماده عمل تغليظ و رنگ آميزي را انجام داد)

Merthiolate-lodine-formalin = (MIF)

از نمونه نگهداري شده در اين ماده مي توان جهت تهيه گسترش مستقيم و انجام روشهاي تغليظ استفاده نمود اما تهيه گسترش رنگ آميزي با كيفيت مطلوب از آن آسان نمي باشد. بخصوص در مورد نمونه هاي حاوي تروفوزوئيت تك ياخته، كه در رنگ آميز خصوصيات آن مشخص نمي شود.

Schaudinn’s fixative

اين ماده ثابت كننده جهت نمونه هاي مدفوع تازه و يا هر نمونه تهيه شده از مخاط روده (نمونه هاي حاصل از سيگموئيدوسكوپي) مناسب مي باشد.

Polyvinyl Alcohol = (PVA)

اگرچه هر دو روش تغليظ و رنگ آميزي را مي توان در مورد نمونه هاي نگهداري شده در اين ماده بكار برد، اما طبق توصيه National committee for clinical laboratory standards = NCCLS بهتر است عمل تغليظ را روي نمونه هاي نگهداري شده در فرمالين و عمل رنگ آميزي را روي نمونه نگهداري شده در PVA انجام داد.

بايد توجه نمود كه نسبت بين مدفوع و ماده نگهدارنده بايد به نسبت يك قسمت از مدفوع و سه قسمت ماده نگهدارنده بوده و كاملاً با هم مخلوط شوند. به طور كلي مدت زمان مجاورت مدفوع و ماده نگهدارنده نبايد كمتر از 30 دقيقه باشد. نمونه هاي مدفوع موجود در ماده نگهدارنده مي تواند در درجه حرارت اطاق نگهداري شوند.

فرمالين: بيشترين ماده ثابت كننده اي است كه جهت تخم كرمها، لاروها، كيست تك ياخته ها و اووسيست استفاده  مي شود. معمولاً فرمالين خريداري شده 37% است كه يك محلول آبي 37% از گاز فرمالدئيد مي باشد و در موقع ساخت محلولهاي ثابت كننده انگل شناسي بايد به عنوان يك محلول 100% در نظر گرفته شود. دو غلظت مورد استفاده از فرمالين 5% و 10% مي باشد. اگر چه تهيه محلول 5% آن براي تمام اهداف توصيه مي شود اما تمام كارخانه هاي سازنده كيتهاي حاوي ماده نگهدارنده فرمالين، از محلول 10% آن استفاده مي نمايند چون توانايي بيشتري را جهت كشتن تخم كرمها دارد.

مي توان در مورد نمونه هاي نگهداري شده در فرمالين، عمل تغليظ را انجام داد. اما نمي توان بر روي اين نمونه روشهاي رنگ آميزي را بكار برد. فرمالين در سرم فيزيولوژي يا آب مقطر به نسبت 1 به 10 يا 1 به 20 رقيق مي گردد

روش تهيه فرمالين 10% :

 فرمالوئيد (USP)،100 ميلي متر ـ محلول سرم فيزيولوژي 85% ، 900 ميلي متر
فرمالين 5% : فرمالوئيد (USP)، 50 ميلي متر ـ محلول سرم فيزيولوژي 85% ، 950 ميلي متر
 
طرز تهيه = 100 ميلي متر ( يا جهت تهيه محلول 5% ، 50 ميليمتر از فرمالوئيد را با 900 ميلي متر ( يا 950 ميلي متر جهت تهيه محلول 5% ) از محلول سرم فيزيولوژي / g 5/8 رقيق مي كنيم . ( بايد توجه نمود كه از آب مقطر نيز مي توان به جاي سرم فيزيولوژي استفاده نمود.)
استفاده از فرمالين گرم ( 60 ) جهت جلوگيري از انتقال آلودگي بوسيله تخم كرمها توصيه مي شود.

استفاده از فرمالين گرم (c ˚60) جهت جلوگيري از آلوده كنندگي تخم كرمها توصيه مي شود.

بررسي خصوصيات ظاهري نمونه

اصولاً بررسي ظاهر مدفوع و گزارش كامل آن به پزشك اهميت بسيار زيادي جهت تشخيص بيماري دارد. اين بررسي كمك بسيار زيادي به تشخيص عفونتهاي انگلي، يرقانها، خونريزيهاي دستگاه گوارش، اسهال، سوء جذب و … مي نمايد. بنابراين بايد شكل و قوام، رنگ، وجود موكوس، خون، مواد غذائي هضم نشده و … بررسي و به پزشك گزارش گردد.

بررسي خصوصيات ظاهري نمونه مدفوع بايد روي نمونه هاي تازه انجام شود و نمي توان اين بررسي را در نمونه هاي موجود در ماده نگهدارنده انجام داد. از طرفي تروفوزوئيت انگلها نيز در اين مواد بيحركت مي شود بنابراين گرفتن يك نمونه تازه جهت تشخيص پروتوزوئرهاي متحرك و نيز بررسي خصوصيات ظاهري، ضروري مي باشد

مدت زمان نگهداري نمونه

تازگي نمونه يك عامل مهم در تشخيص عفونتهاي انگلي است چون مرحله تروفوزوئيت تك ياخته ها خيلي زود، بعد از خروج از بدن، از بين مي رود. ثبت تاريخ و زمان جمع آوري نمونه نيز ضروري بوده و بايد انجام شود.

وجود خون وموكوس مي تواند به دليل عفونت آمبيبي، باكتريايي ، التهاب، كوليت، بدخيمي و … باشد كه جهت يافتن تروفوزوئيت آميبها حتماً بايد از قسمتهاي خوني و مولكولي مدفوع نمونه برداشت شود.

وجود خون تيره در مدفوع مي تواند دلالت بر خونريزي زياد در مجاري معده ـ روده اي داشته و بر عكس وجود خون روشن دلالت بر خونريزي قسمتهاي تحتاني دارد.

رنگ مدفوع مي تواند بر حسب نوع تغذيه، مصرف دارو، بيماري و … تغيير كند.

مصرف سبزيجات زياد باعث رنگ سبز، مصرف گوشت، رنگ آنرا تيره ومصرف لبنيات رنگ آنرا روشن مي سازد.

آهن رنگ مدفوع را سياه و باريم رنگ آن را قهوه اي روشن يا سفيد مي كند كه اين رنگ مي تواند نشاندهنده عدم وجود صفرا در مدفوع نيز باشد.

مدفوع با قوام نرم يا شل و با رنگ خاكستري مي تواند به دليل اسهال چرب باشد.

مركز تحقيقات آزمايشگاههاي رفرانس

آبان ماه 1380

 

Reference:

Procedures for the recovery and identification of parasites from the intestinal tract, Approved Guideline (1997). NCCLS. (M28 – A)

Topley & wilson’s. (1998). Microbiology and Microbial infections. Ninth edition. Volume 5 (parasitology) Pub: Arnold

Ellenjo Baron an sydney M.finegold (1996). Bailey & scott’s. diagnostic Microbiology.

Basic Laboratory Methods in Medical parasitology (1991) pub: world healt organication (WHO).

John bernard Henry, M.D. (1996). Clinical diagnosis and management by laboratory Methods. Nineteenth edition.

Connie R. Mahon. Etal. (1995). Textbook of diagnostic Microbiology. Pub. Saunders.

Elmer W.koneman, etal. (1997). Color Atlas and Diagnostic Microbiology. Fifth edition. Pub. Williams & wilkin’s.