علوم آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی تهران

 ثبت مشخصات نمونه

هر نمونه بايد داراي مشخصات نام بيمار، نام پزشك، شماره آزمايشگاه، تاريخ و زمان جمع آوري نمونه باشد. برگ درخواست پزشك بايد ضميمه شده و در آن اطلاعات اضافي مانند تشخيص احتمالي بيماري با توجه به علائم آن و يا تاريخچه مسافرت به منطقه خاص و … ذكر گرديده باشد.

* بايد توجه نمود كه چون هر نمونه مدفوع مي تواند به عنوان يك منبع مهم باكتري، ويروس و انگل باشد، لذا بايد به عنوان يك منبع آلوده كننده مهم محسوب گردد.

تعداد نمونه ها

حداقل 3 نمونه، به صورت هر روز يا يك روز در ميان بايد جمع آوري گردد (به دليل اينكه معمولاً بعضي از تك ياخته ها و تخم كرمها به صورت تناوبي دفع مي گردند). در مواردي كه بيمار اسهال و درد شكم نداشته باشد مي توان دو نمونه را بطور معمول و يك نمونه را بعد از استفاده از يك مسهل مانند سولفات منيزيم يا Fleets phosho-soda جمع آوري نمود. از مسهل هاي روغني نبايد استفاده كرد زيرا روغن باعث كندي حركت تروفوزوئيت شده و به علت تغيير شكل انگل، تشخيص را مشكل مي سازد . در مواردي كه پزشك مشكوك به آميباز روده اي باشد جمع آوري 6 نمونه بيمار كمك كننده است و باعث تشخيص عفونتهاي آميبي به ميزان
90% مي گردد، اما معمولاً كمتر توسط پزشك درخواست مي گردد. در صورت مثبت بودن آزمايش انگل در نوبت اول، دو نوبت ديگر نيز حتماًُ بايد مورد بررسي قرار گيرد، چون ممكن است بيمار به دو يا چند انگل مختلف آلوده باشد.

زمان جمع آوري

اگر نمونه هاي مدفوع به صورت يك روز درميان جمع آوري گردد، 3 نمونه را بايد حداكثر در فاصله زماني 10 روز جمع آوري كرد. اگر منظور جمع آوري 6 نمونه باشد، بايد آنها را حداكثر در فاصله زماني 14 روز جمع آوري كرد.

* بايد توجه نمود كه نبايد در طي يك روز بيشتر از يك نمونه از بيمار جمع آوري نمود.

زمان صحيح انجام آزمايش بعد از جمع آوري نمونه

بستگي به روش جمع آوري نمونه در آزمايشگاه دارد چون بعضي از آزمايشگاهها از مواد نگهدارنده استفاده
مي كنند.

زمان صحيح به شرح زير است

آبكي (Liquid or watery) : بايد در فاصله زماني 30 دقيقه بعد از جمع آوري نمونه آزمايش شود.

نرم (Soft) : بايد در فاصله زماني 30 دقيقه بعد از جمع آوري نمونه آزمايش شود.

نيمه شكل دار (Semi formed) : بايد در فاصله زماني 60 دقيقه بعد از جمع آوري نمونه آزمايش شود.

كاملاً شكل دار (formed) همان روز يا روز بعد مي تواند آزمايش شود.

بايد توجه نمود كه مي توان نمونه را در يخچال c º(5-3) نگهداري نمود كه در اين حالت، تخمها لاروها و كيستهاي تك ياخته تا چند روز

 بدون تغيير شكل حفظ مي شود اما بايد توجه نمود كه نمونه ها يخ نزند، چون در اثر نگهداري در دماي زير صفر، خصوصيات ظاهري انگل تغيير مي كند. نمونه نگهداري شده در يخچال براي انجام آزمايش مستقيم به هيچ وجه مناسب نيست چون تروفوزوئيت تك ياخته از بين مي رود. همچنين نمونه ها را به هيچ وجه نبايد در انكوباتور قرار داد به علت اينكه باعث تخريب انگل مي گردد.

اگر چه نگهداري نمونه تازه مدفوع در يخچال ممكن است تخريب انگلها را به تاخير بيندازد، اما در صورت عدم توانايي در انجام به موقع آزمايش جهت حفظ خصوصيات ظاهري تروفوزوئيت ها، بهتر است نمونه مدفوع را در ماده نگهدارنده قرار داد و آن را در فرصت مناسب آزمايش نمود

قوام نمونه:

قوام نمونه ممكن است از آبكي تا كاملا شكل دار حتي سخت متغير باشد و معمولا ممكن است به صورت زير مشاهده گردد.
(ايزم، به سختي شكل مي گيرد) Soft ، ( شل، شكل دار خرد مي شود ) Semi Formed, Formed
طبق نظريه سازمان جهاني بهداشت ، بيشتر تقسيمات زير مد نظر بوده و بايد ثبت و گزارش گردد:
 Loose, Soft, Formed Watery

تروفوزوئيت آميبها و تاژكداران بيشتر در نمونه هاي آبكي يا شل ديده مي شود و سريعاً در درجه حرارت طاق از بين مي روند. همچنين ممكن است در نمونه نرم (soft) نيز تروفوزوئيت تك ياخته مشاهده گردد. معمولاً خصوصيات ظاهري كيستهاي موجود در نمونه شكل دار، در درجه حرارت اطاق و در فاصله زماني يك روز تغيير نمي كند. تخمها و لاروها در هر نمونه اي با هر گونه قوام ممكن است مشاهده ردند اما در نمونه هاي آبكي به علت رقيق بودن نمونه، شانس يافتن آنها كم مي شود، اما در درجه حرارت اطاق به نسبت تروفوزوئيتها و كيستها خصوصيات خود را از دست نمي دهند. فقط اگر بعضي از تخمهاي كرمهاي قلابدار بيشتر از يك روز در درجه حرارت اطاق بماند تبديل به لارو شده و يا در اين شرايط ممكن است لاروهاي فيلاريفرم استرونژيلوئيدس استركوراليس مشاهده گردد.

بعضي مواقع كرم آسكاريس، كرم سنجاقي و يا بندهاي كرمهاي نواري ممكن است در سطح يا زير مدفوع مشاهده شود. بندرت ممكن است كرم تريكوسفال، كرم قلابدار و هيمنولپيس نانا در مدفوع ديده شود و معمولاً دفع اين كرمها بعد از درمان يا مصرف مسهل مشاهده مي گردد. جهت جدا نمودن اين انگلها،مي توان مقداري از نمونه را با سرم فيزيولوژي مخلوط كرده و سپس آن را از چند لايه گاز مرطوب صاف نمود. در مورد عفونتهاي انگلي ناشي از كرمها، بايد 1 تا 2 هفته بعد از درمان، آزمايش مدفوع را تكرار نمود. در مورد عفونتهاي انگلي ناشي از تك ياخته، اين كنترل بايد 3 تا 4 هفته بعد از درمان انجام گرفته و در مورد افراد مداوا شده براي عفونت ناشي از كرم تينا، 6-5 هفته بعد از درمان، انجام آزمايش مجدد توصيه مي گردد.